Chuyển đổi số bắt đầu từ những đột phá công nghệ, nhưng thực chất là một cuộc cách mạng về tư duy và nhận thức, nhiều hơn là cuộc cách mạng về công nghệ thuần túy.

Chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là một cuộc chuyển hóa toàn diện về tư duy, phương thức lãnh đạo, quản trị và hành động của con người. Trong tiến trình đó, nhận thức xã hội cũng đang thay đổi sâu sắc, từ chỗ con người chỉ là người sử dụng công nghệ, nay đã trở thành chủ thể sáng tạo và kiến tạo không gian số. Khi mỗi người chủ động tham gia, công nghệ mới thực sự phát huy giá trị - và đó chính là nền tảng hình thành nên “công dân số”, một lực lượng mới mang đặc trưng của thời đại.

Những góc nhìn về “công dân số”

Trong cuốn “Digital citizen education handbook” (tạm dịch: “Cẩm nang giáo dục công dân số”) xuất bản năm 2019 Hội đồng châu Âu (EC) định nghĩa công dân số là người có kỹ năng, hành vi, thái độ và kiến thức cần thiết để điều hướng một cách có trách nhiệm trong thế giới kỹ thuật số, và để định hình công nghệ nhằm đáp ứng nhu cầu của cuộc sống, thay vì bị công nghệ định hình. Định nghĩa này nhấn mạnh vai trò chủ thể xã hội là con người biết sống, làm việc, học tập và cống hiến trong môi trường số, dựa trên các giá trị dân chủ, nhân quyền và pháp quyền; nhấn mạnh sự tham gia tích cực, có trách nhiệm vào cộng đồng số ở mọi cấp độ, với năng lực tương tác lành mạnh và bảo vệ nhân phẩm con người. Quan điểm này đề cao năng lực số toàn diện - từ khía cạnh kỹ thuật, tư duy phản biện đến đạo đức - của mỗi cá nhân trong thế giới số.

Tại Việt Nam, thực tế “công dân số” là cụm từ được đề cập trong nhiều văn bản quan trọng của Đảng và Nhà nước, với quan điểm phản ánh góc nhìn nhân văn trong quá trình chuyển đổi số quốc gia. Cẩm nang Chuyển đổi số quốc gia[1] cho rằng công dân số là người dân được trang bị năng lực số để sống trong môi trường được số hóa toàn diện. Năng lực số được cấu thành bởi 9 yếu tố gồm khả năng truy cập và sử dụng thông tin số; kỹ năng giao tiếp trong môi trường số; kỹ năng số cơ bản; thương mại điện tử; chuẩn mực đạo đức số; bảo vệ thể chất và tâm lý trước ảnh hưởng môi trường mạng; quyền và trách nhiệm số; định danh – xác thực – dữ liệu cá nhân; và quyền riêng tư trong không gian số.

Tính đến đầu năm 2025, Việt Nam có khoảng 79,8 triệu người dùng Internet, chiếm 78,8% dân số, tăng thêm hơn 223.000 người so với cùng kỳ năm trước[2]. Mạng xã hội tiếp tục mở rộng với 76,2 triệu tài khoản hoạt động, vượt quy mô dân số thực tế khoảng 1 triệu người, một minh chứng sinh động cho thấy đời sống xã hội Việt Nam đã chuyển dịch sâu vào không gian số. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước ta đã xác định chuyển đổi số là một trong những động lực chiến lược để thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao hiệu quả quản trị và cải thiện đời sống nhân dân. Bộ Chính trị đã nhấn mạnh phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để đất nước ta bứt phá vươn lên hùng cường trong kỷ nguyên mới. Với tinh thần ấy, cả hệ thống chính trị đang vào cuộc quyết liệt nhằm xây dựng các trụ cột quốc gia số, trong đó phát triển công dân số gắn liền với mục tiêu xây dựng xã hội số, kinh tế số và chính phủ số lấy con người làm trung tâm[3], và việc bồi dưỡng năng lực số cho cán bộ, đảng viên và người lao động trong hệ thống chính trị là nhiệm vụ then chốt để bảo đảm sự thích ứng tư duy, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng trong thời đại mới.

Nói ngắn gọn, công dân số có thể được định nghĩa là chủ thể của xã hội số, là những cá nhân sử dụng công nghệ, kỹ thuật số một cách có trách nhiệm, sáng tạo, tích cực; tham gia các hoạt động trực tuyến – từ giao tiếp, học tập, làm việc đến giải trí và sinh hoạt xã hội – một cách văn minh, đồng thời tuân thủ các quy định pháp luật và chuẩn mực đạo đức trên không gian mạng, ứng xử văn minh có ý thức về bảo mật thông tin riêng tư, có tư duy phản biện và hiểu biết pháp lý, vì mọi hành động trên mạng đều được lưu giữ và truy vết.

Thông qua workshop do chuyên gia dẫn dắt với chủ đề “Làm việc sáng tạo cùng AI” đầu tháng 10/2025, CBNV Vietcombank TSC được trải nghiệm ứng dụng AI như một “trợ lý ảo” trong soạn thảo email, báo cáo, truyền thông và ý tưởng

Nền tảng phát triển công dân số

Thành công của công cuộc chuyển đổi số ở Việt Nam gắn liền với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo và những định hướng chiến lược của Đảng. Bộ Chính trị đã ban hành các nghị quyết chuyên đề để dẫn dắt quá trình này, tiêu biểu như Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, và đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, một lần nữa khẳng định “phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”.

Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh rằng “phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là lựa chọn bắt buộc, là con đường duy nhất để đưa đất nước phát triển và nâng cao đời sống cho nhân dân. Và tới đây, phải triển khai thật mạnh để đạt hai mục tiêu cao nhất: Quản trị xã hội tốt hơn và phải đi vào sản xuất, tăng năng suất lao động”[4]. Những định hướng này thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, coi chuyển đổi số không chỉ là vấn đề kinh tế – kỹ thuật, mà còn là nhiệm vụ chính trị - xã hội quan trọng. Sự lãnh đạo thống nhất từ Trung ương đến cơ sở đã và đang đảm bảo chuyển đổi số diễn ra đúng hướng, gắn với giữ vững trận địa tư tưởng, định hình những giá trị văn hóa số lành mạnh, tiến bộ.

Chính phủ đã xác định 7 quan điểm chỉ đạo lớn, mục tiêu chung và các mục tiêu cụ thể cùng với 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp thực hiện với lộ trình của từng nhiệm vụ trong năm 2022 và giai đoạn 2023-2025, định hướng đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh một trong những mục tiêu là “phục vụ công dân số”[5]. Hiện thực hóa mục tiêu được đề ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW là đến năm 2030 đưa Việt Nam vào nhóm 30 quốc gia hàng đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Chính phủ đang khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý về chuyển đổi số nhằm tạo nền tảng pháp lý vững chắc, kiến tạo không gian phát triển mới cho quốc gia, với định hướng hình thành “một Nhà nước hoạt động trên nguyên tắc ‘số ngay từ đầu’. Các quyết định quản lý, điều hành, cung cấp dịch vụ sẽ được đưa ra dựa trên dữ liệu thời gian thực, được các hệ thống AI hỗ trợ phân tích và dự báo. Người dân và doanh nghiệp sẽ được trải nghiệm các dịch vụ công toàn trình, không giấy tờ; được chủ động phục vụ, cá nhân hóa dựa trên dữ liệu, AI; ranh giới hành chính sẽ bị xóa nhòa trên môi trường số, tạo ra một nền hành chính thực sự thống nhất và phục vụ”[6].

Những nỗ lực đang diễn ra từng ngày, từng giờ cho thấy trong hành trình kiến tạo chuyển đổi số, Đảng, Chính phủ hướng tới xây dựng một xã hội mà công dân số được bảo vệ toàn diện; các giá trị văn hóa dân tộc được bảo tồn và lan tỏa mạnh mẽ trên môi trường số; mọi người có cơ hội học tập suốt đời để nâng cao năng lực, thích ứng với thay đổi công nghệ số, và đảm bảo “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Bản sắc công dân số Vietcombank

Lấy con người làm trung tâm trong chuyển đổi số đồng nghĩa với việc mọi hoạt động chuyển đổi – từ ứng dụng công nghệ, cải tiến quy trình đến thay đổi mô hình tổ chức – đều phải xoay quanh việc nâng cao năng lực, phát huy sáng tạo và đảm bảo quyền chủ động của người lao động. Cán bộ, đảng viên và người lao động không phải đơn thuần là người vận hành bị động trước công nghệ, mà chính là chủ thể quyết định sự thành công của quá trình chuyển đổi, nói cách khác là những “công dân số” thời đại mới. Đầu tư cho công dân số không chỉ có đào tạo kỹ năng, mà còn là bồi dưỡng tư duy số, đạo đức số và tinh thần trách nhiệm trong môi trường số, một trong những định hướng được cụ thể hóa thành hành động trong toàn hệ thống: “Tạo môi trường để cán bộ, đảng viên, người lao động chủ động học tập, sáng tạo, nâng cao kỹ năng số, tư duy số và ứng dụng số vào công việc”[7].

Nếu văn hóa số là nền tảng tinh thần thì công dân số Vietcombank chính là biểu hiện cụ thể, sinh động của nền tảng ấy. Họ không chỉ là thực hành chuyển đổi số, mà còn là truyền cảm hứng, lan tỏa tinh thần đổi mới, trung thực và nhân văn trong không gian số, trở thành hình ảnh tiêu biểu của người Vietcombank thời đại mới. Nhận thức sâu sắc về vai trò con người trong hành trình đó, Đảng ủy Vietcombank cũng đã chủ động ban hành những văn bản quán triệt, chỉ đạo, hướng dẫn, thể hiện tư duy nhất quán và khẳng định chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà sâu xa hơn là chuyển đổi về tư duy, về tổ chức, đặc biệt là về con người. Trong đó, nổi bật là tinh thần “lấy con người làm trung tâm” – một mệnh đề xuyên suốt cả về quan điểm chỉ đạo lẫn tổ chức thực hiện. Nghị quyết số 2588-NQ/ĐU ngày 21/4/2025 về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Vietcombank nêu rõ: “Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số lấy con người làm trung tâm, chủ thể, là động lực và mục tiêu then chốt. Coi đầu tư cho con người là đầu tư hiệu quả và lâu dài nhất trong chuyển đổi số”[8]. Kế hoạch số 108-KH/ĐU ngày 3/7/2025 về tuyên truyền văn hóa số cũng đã cụ thể hóa hơn những tầm nhìn về việc “Hình thành lớp công dân số Vietcombank có tri thức, làm chủ công nghệ, hành xử chuẩn mực và dẫn dắt quá trình chuyển đổi số thực chất, bền vững”.

Trong dòng chảy chuyển đổi số tất yếu của thời đại, “công dân số Vietcombank” không đứng bên lề, mà là những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, không ngừng học hỏi để thích ứng. Đây là lớp cán bộ, đảng viên và người lao động có tri thức, làm chủ công nghệ, hành xử chuẩn mực, sáng tạo và dẫn dắt chuyển đổi số thực chất, bền vững trong toàn hệ thống. Những công dân số Vietcombank mang trong mình bản sắc riêng, hội tụ 5 giá trị cốt lõi “Tin - Chuẩn - Mới - Bền - Nhân”.

Để hình thành lớp công dân số Vietcombank thực chất và bền vững, Đảng ủy Vietcombank đã lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ nhiều phương thức trong toàn hệ thống, ưu tiên đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng năng lực số cho cán bộ, đảng viên và người lao động thông qua các khóa học, tọa đàm về chuyển đổi số, thực hành vận dụng AI trong công tác; khuyến khích các sáng kiến tự đổi mới; tăng cường truyền thông nội bộ theo hướng hiện đại, với các chuyên mục, sản phẩm podcast, Infographic, bản tin sinh hoạt chi bộ điện tử...; đồng thời phát triển các hạt nhân truyền thông và đội ngũ công dân số điển hình thông qua các hoạt động của Trung tâm Đổi mới sáng tạo, các phong trào như “Box Ý tưởng”. Những không gian sáng tạo số là vườn ươm để các cán bộ, đảng viên chủ động chia sẻ sáng kiến, đề xuất giải pháp, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số thực chất, lan tỏa tinh thần đổi mới và sáng tạo trong toàn hệ thống.

Trong môi trường số đầy biến động và thách thức, công dân số Vietcombank chính là “lá chắn mềm” vững chắc bảo vệ các giá trị nền tảng của dân tộc và Đảng. Với tinh thần “vươn mình bứt phá, vững bước tiên phong”, Vietcombank quyết tâm xây dựng một môi trường văn hóa số lành mạnh, nhân văn và hiện đại, không ngừng khơi dậy khát vọng đổi mới sáng tạo trong từng cán bộ, đảng viên, người lao động. Sự giao thoa giữa công nghệ, tri thức và đạo đức trong môi trường số sẽ hình thành nên một lực lượng công dân số có trách nhiệm xã hội, trở thành lực lượng nòng cốt, góp phần kiến tạo ngân hàng số hàng đầu quốc gia, tiên phong trong chuyển đổi số bền vững, cùng đất nước vững bước trên con đường phát triển thịnh vượng của kỷ nguyên số.

BAN TUYÊN GIÁO ĐẢNG ỦY VIETCOMBANK