Những tháng cuối năm cũng là thời gian các ngân hàng bước vào mùa tín dụng cao điểm. Cùng với sự phục hồi của nền kinh tế và chủ trương, chính sách rất “mở” của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, kỳ vọng hoạt động kinh doanh sẽ khởi sắc, để không chỉ doanh nghiệp mà cả ngân hàng cùng đạt được mục tiêu tài chính năm 2023. Tuy nhiên, trên hành trình “về đích” đó, trong khi cơ quan điều hành phải cân bằng cùng lúc giữa tăng trưởng và kiểm soát lạm phát, thì các NHTM cũng liên tục cân đối chi phí và lợi nhuận sao cho hài hòa.

Đã thấy ánh sáng cuối đường hầm?

Số liệu cập nhật mới nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy thống kê đến ngày 15/9/2023, tín dụng toàn nền kinh tế đạt gần 12,6 triệu tỷ đồng, tăng 5,56% so với cuối năm ngoái. Như vậy, sau một tháng (tháng 7/2023) tăng trưởng âm, tín dụng đã lấy lại đà, dù sức bật còn yếu. Kết quả này phần nào phản ánh những tác động từ nhiều chính sách ngày càng “mở” của cơ quan điều hành và sự vào cuộc quyết liệt của hệ thông các tổ chức tín dụng (TCTD).

Đơn cử, sau khi ban hành Thông tư 02/2023/TT-NHNN về gia hạn nợ và giữ nguyên nhóm nợ cho khách hàng khó khăn, NHNN đã ban hành Thông tư 06/2022/TT-NHNN trong đó có quy định cho phép ngân hàng có thể cho khách hàng vay để trả nợ ở ngân hàng khác; cùng với đó, ngành Ngân hàng đã tổ chức hội nghị kết nối ngân hàng- doanh nghiệp hay các hội nghị bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong tiếp cận vốn ngân hàng…

NHNN cũng đã có Văn bản số 5631/NHNN-TD ngày 14/7/2023, hướng dẫn NHTM triển khai Chương trình tín dụng đối với lĩnh vực lâm sản, thủy sản với quy mô khoảng 15.000 tỷ đồng thực hiện bằng nguồn vốn tự huy động của các ngân hàng; lãi suất cho vay bằng đồng Việt Nam thấp hơn tối thiểu từ 1-2%/năm so với mức lãi suất cho vay bình quân cùng kỳ hạn (ngắn hạn; trung, dài hạn) của chính ngân hàng cho vay; thời gian triển khai đến hết 30/6/2024.

Ngoài ra, các NHTM còn thực hiện miễn, giảm các loại phí dịch vụ đối với khách hàng, duy trì hạn mức tín dụng đã cấp, giảm lãi suất cho vay, cung cấp các sản phẩm tín dụng phù hợp cho từng đối tượng khách hàng… Các NHTM đã đồng loạt triển khai nhiều gói vay ưu đãi với quy mô lên đến trăm tỷ đồng nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, cũng như đáp ứng các nhu cầu phục vụ đời sống của khách hàng cá nhân như mua nhà, mua xe... Hiện khách hàng có thể vay mua nhà với lãi suất ưu đãi chỉ từ 7,5%/năm; Vay tiêu dùng lãi suất từ 9,5%/năm. Đặc biệt, khách hàng vay đầu tư sản xuất kinh doanh có thể chỉ phải trả mức lãi suất 5-6%/năm cho khoản vay ngắn hạn.

Triển khai Thông tư 06, các ngân hàng TMCP Nhà nước như Vietcombank, BIDV, VietinBank tung chương trình cho khách hàng cá nhân vay vốn để trả nợ ở ngân hàng khác với lãi suất rất thấp: lãi suất cho vay khách hàng cá nhân chỉ từ 5,6% (vay sản xuất kinh doanh) và chỉ từ 7,5%/năm (đối với vay tiêu dùng). Ông Lê Hoàng Tùng - Phó Tổng Giám đốc Vietcombank cho biết, từ đầu năm đến nay, ngân hàng này đã ba lần giảm lãi suất cho vay, với tổng số tiền giảm lãi vay lên đến hơn 2.000 tỷ đồng. Trong đó, những khoản vay phục vụ dự án sản xuất kinh doanh của khách hàng tốt, ngân hàng này áp dụng lãi vay chỉ 5%/năm. Với các khoản vay mua nhà hay vay tiêu dùng khác, lãi suất quanh mức 9%/năm.

"Hạn mức cho doanh nghiệp vay vốn hoàn toàn do các TCTD quyết định dựa trên đánh giá uy tín, tín nhiệm của khách hàng, NHNN chỉ đóng vai trò điều hành tăng trưởng tín dụng trên toàn hệ thống. Năm nay, NHNN đã phân bổ hết chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho các TCTD là 14% theo chỉ đạo của Thủ tướng.

Về vấn đề điều hành tỷ giá: Đối với NHNN, khi điều hành tỷ giá phải đứng trên cục diện của toàn quốc gia, bao gồm cả doanh nghiệp xuất khẩu và doanh nghiệp nhập khẩu. Việt Nam xuất siêu nhưng chủ yếu ở khối các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Sản xuất trong nước phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, hàng hóa, máy móc và nguyên vật liệu của nước ngoài, do vậy, nếu tỷ giá mà tăng sẽ rất khó khăn cho các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu. Chưa kể, khi tỷ giá tăng thì doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cũng không yên tâm. Do vậy, vấn đề ổn định tỷ giá phải cân nhắc trên cục diện của toàn nền kinh tế chứ không vì doanh nghiệp nào…"

(Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng)

Trong môi trường đầy bất định cả về chính trị, kinh tế, quân sự lẫn thiên tai, dịch bệnh, mỗi quốc gia có những “lối đi” riêng nhưng đều có mục tiêu chung là kiểm soát lạm phát, duy trì tăng trưởng kinh tế. Nhưng cũng vì thế giới có nhiều bất định nên chưa khi nào ngân hàng trung ương (NHTW) các nước lại có những quyết sách trái chiều như vậy.

NHTW châu Âu (ECB) ngày 14/9 quyết định tăng lãi suất lên mức cao kỷ lục để chống lạm phát, nhưng đồng Euro vẫn giảm giá sau quyết định này vì các nhà hoạch định chính sách tiền tệ phát tín hiệu rằng chu kỳ thắt chặt đã gần kết thúc. Kết thúc cuộc họp ngày 20/9, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) quyết định giữ nguyên lãi suất duy trì ở phạm vi 5,25% đến 5% - cao nhất trong lịch sử 22 năm. 12 thành viên của Fed cũng thống nhất sẽ thực hiện thêm một đợt tăng nữa trước cuối năm nay và có ít đợt hạ lãi suất hơn so với dự kiến vào năm tới.

Trong khi đó, NHTW các nền kinh tế lớn khác lại có những quyết định trái chiều. Nếu như NHTW Nhật dự kiến sẽ tiếp tục duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng thì NHTW Anh, Riksbank của Thụy Điển hay NHTW Na Uy lại được dự báo sẽ tiếp tục tăng lãi suất.

NHNN Việt Nam là một trong số ít NHTW “đi ngược” với xu hướng thế giới. Sau bốn lần giảm lãi suất điều hành từ đầu năm đến nay, khiến mặt bằng lãi suất của NHTM giảm nhanh, nhưng vẫn có chuyên gia cho rằng NHNN sẽ có thêm đợt giảm lãi suất điều hành nữa từ nay đến cuối năm. Dự báo này được đưa ra trên cơ sở tỷ giá VND/USD trong nước tuy đã có lúc vượt 24.000 đồng/USD nhưng không quá đáng ngại, bởi biến động tỷ giá của các đồng tiền khác mới là rủi ro đáng quan tâm. Trong 8 tháng đầu năm, VND của Việt Nam chỉ mất giá khoảng 1,97% so với USD, nhưng đồng Yên của Nhật đã mất giá đến 11%, đồng NDT của Trung Quốc mất khoảng 5,8%, đồng Won của Hàn Quốc cũng mất 5% giá trị... Bên cạnh đó, bất chấp đà tăng của giá hàng hoá, lạm phát vẫn giữ ổn định từ 3,5-4% và dự báo tiếp tục duy trì ổn định.

Đã có nhiều dấu hiệu cho thấy nền kinh tế đang trong giai đoạn phục hồi khi Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) ngành sản xuất Việt Nam tháng 8/2023 đã vượt ngưỡng 50 điểm, đơn hàng trở lại với doanh nghiệp; cán cân thương mại hàng hóa duy trì xuất siêu, du lịch phục hồi mạnh mẽ; vốn giải ngân đầu tư công tăng… Những yếu tố này là cơ sở để Chính phủ có thể sẽ tiếp tục duy trì chính sách nới lỏng để tạo đà cho nền kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh các nền kinh tế lớn vẫn đối mặt với lạm phát cao thì chính sách tiền tệ của Việt Nam sẽ tiếp tục nới lỏng nhưng phải cân bằng giữa tỷ giá và lãi suất.

Theo giới phân tích, lãi suất huy động duy trì đà giảm kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho lãi suất cho vay tiếp tục giảm từ nay tới cuối năm. Tuy nhiên, với việc lạm phát có dấu hiệu tăng trở lại cùng rủi ro tỷ giá lớn hơn, mặt bằng lãi suất thời gian tới có thể sẽ giảm chậm hơn so với các tháng vừa qua. Để thúc đẩy tín dụng từ nay tới cuối năm 2023, NHNN đề xuất bốn nhóm giải pháp gồm: kích cầu đầu tư, tiêu dùng, thúc đẩy các động lực tăng trưởng kinh tế; phát triển các loại thị trường (trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản); nâng cao năng lực, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nhóm giải pháp về tiền tệ, tín dụng, lãi suất.

Cuối năm là thời điểm cầu tín dụng thường tăng mạnh do các doanh nghiệp muốn hoàn thành mục tiêu kinh doanh của năm, và với chủ trương kích cầu tiêu dùng nội địa, nhu cầu vay mua sắm của người dân sẽ tăng… Đây là những yếu tố thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của các NHTM. Tuy nhiên, trong bối cảnh Chính phủ, NHNN tiếp tục yêu cầu giảm lãi suất cho vay, các NHTM sẽ phải tính toán rất khéo bài toán chi phí hoạt động để làm sao hài hòa mục tiêu, lợi ích của cả ngân hàng và khách hàng.

Tại Nghị quyết 144/NQ-CP Chính phủ yêu cầu NHNN chủ trì, phối hợp với các cơ quan, địa phương theo dõi sát tình hình, điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ với chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác để ưu tiên hơn nữa cho thúc đẩy tăng trưởng gắn với giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và an sinh xã hội.

NHNN điều hành tăng trưởng tín dụng đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế, hướng tín dụng vào sản xuất, kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên; khẩn trương hoàn thiện theo thẩm quyền các quy định, chính sách tín dụng, điều kiện cho vay với thủ tục thông thoáng, thuận tiện, khả thi, hợp lý hơn, tăng mạnh khả năng tiếp cận vốn tín dụng của người dân, doanh nghiệp và hấp thụ vốn của nền kinh tế, góp phần hạn chế “tín dụng đen; Tiếp tục phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất cho vay.

Chính phủ cũng yêu cầu NHNN có giải pháp tiếp tục đẩy mạnh giải ngân các gói tín dụng 40 nghìn tỷ đồng hỗ trợ lãi suất, 120 nghìn tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội, 15 nghìn tỷ đồng cho lĩnh vực lâm sản, thủy sản; Khẩn trương xem xét, điều chỉnh phù hợp theo thẩm quyền hệ số rủi ro đối với các phân khúc bất động sản khác nhau; Rà soát các quy định liên quan đến cho vay, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cho đồng bộ, phù hợp với chính sách phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo Nghị quyết số 33/NQ-CP của Chính phủ…

Nguồn: Th.s Võ Thu Hà