BÌNH LUẬN VỀ BỨC TRANH KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN TỪ NAY TỚI CUỐI NĂM, TS. VÕ TRÍ THÀNH - VIỆN TRƯỞNG VIỆN NGHIÊN CỨU CHIẾN LƯỢC THƯƠNG HIỆU VÀ CẠNH TRANH CHO BIẾT, TRIỂN VỌNG CUỐI QUÝ III VÀ IV SẼ TỐT HƠN NHỜ SỰ PHỤC HỒI MẠNH MẼ CỦA CÁC ĐỘNG LỰC TĂNG TRƯỞNG NHƯ XUẤT KHẨU, TIÊU DÙNG, ĐẦU TƯ CÔNG. ĐỂ THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG, CẦN TIẾP TỤC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP KÍCH CẦU TIỀU DÙNG, NHẤT LÀ THU HÚT KHÁCH DU LỊCH QUỐC TẾ

Tuy nhiên, ông Võ Trí Thành cũng nhấn mạnh, mục tiêu tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 ở mức 6% là vô cùng khó khăn, phụ thuộc vào “hai cơn gió ngược từ bên ngoài” và “hai vòng gió xoáy trong nội tại”.

Là người thường xuyên theo dõi các diễn biến vĩ mô, ông đánh giá như thế nào về tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong 9 tháng đầu năm 2023?

Năm 2020 - 2021, tăng trưởng kinh tế Việt Nam dường như không đồng điệu so với kinh tế thế giới và chủ yếu rơi vào nhóm chính sách: chính sách giãn cách xã hội, phòng tránh dịch bệnh của mỗi quốc gia và quy mô, cách thực hiện gói hỗ trợ chưa từng có trên thế giới. Do đó, tăng trưởng của mỗi quốc gia trong thời kỳ này đều khác nhau.

Năm 2020, kinh tế Việt Nam như một “ngôi sao sáng” mặc dù tăng trưởng còn thấp. Sang năm 2021, tăng trưởng kinh tế như một “ngôi sao đang rơi” trong bối cảnh kinh tế thế giới phục hồi mạnh. Năm 2022, trái ngược với nền kinh tế thế giới suy giảm, nền kinh tế Việt Nam phục hồi rất tốt.

Tuy nhiên, con số 8% che đậy sự khó khăn của nền kinh tế Việt Nam từ giữa quý III/2022. Nên nếu nói đúng, từ quý III/2022 đến nay, thậm chí là tới 2024, kinh tế Việt Nam có thể khá đồng điệu với tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới.

Về kinh tế Việt Nam trong 9 tháng đầu năm 2023, tôi nhận thấy có một số điểm sáng như đầu tư công, xuất khẩu… tuy nhiên, sự phục hồi của doanh nghiệp vẫn còn chậm.

Trong bối cảnh đó, ông nhận định gì về mục tiêu tăng trưởng của Việt Nam trong năm nay? Liệu mục tiêu này có đạt được không, thưa ông?

Tốc độ phục hồi của nền kinh tế sẽ phụ thuộc vào tốc độ phục hồi của doanh nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay doanh nghiệp vẫn đang rất khó khăn. Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ dù đã ban hành đầy đủ nhưng cần độ trễ về mặt thời gian mới có thể thẩm thấu tới nền kinh tế được.

Đặc biệt, với tăng trưởng kinh tế Việt Nam, phần lớn các dự báo trong 1 tháng gần đây đều trong khoảng dưới 5% và trên dưới 5,5%. Vậy nên, mục tiêu tăng trưởng kinh tế Việt Nam ở mức 6% là vô cùng khó khăn.

Về các yếu tố bên ngoài, theo ông, các yếu tố này sẽ tác động như thế nào tới tăng trưởng của Việt Nam?

Có 2 “cơn gió ngược” cùng những bất định, rủi ro từ bên ngoài với kinh tế Việt Nam. Những “cơn gió” này sẽ tăng lên hay giảm nhiệt, đang là cấp 6 cấp 7 hay cấp 3 cấp 4 vẫn là dấu hỏi do kinh tế thế giới, đặc biệt là các đối tác lớn của Việt Nam chưa rõ suy thoái hay không.

“Cơn gió ngược” thứ nhất đến từ sự suy giảm kinh tế thế giới, các đối tác thương mại, đầu tư chính của Việt Nam và mức độ phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc.

“Cơn gió ngược” thứ 2 là các điều kiện tài chính tiền tệ chưa bao giờ “ngặt nghèo” như hiện nay: lãi suất, sức ép lên tỷ giá, lạm phát. Song tin tốt lành, là “cơn gió ngược” này có thể sẽ dịu đi do lạm phát đã qua đỉnh và giảm nhanh hơn rất nhiều so với kỳ vọng (như lạm phát ở Mỹ). Các chính sách tiền tệ dần dần sẽ nhẹ nhàng hơn. Đặc biệt, ngày 26/7 có thể là lần tăng lãi suất cuối cùng trước khi giữ nguyên hoặc giảm của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và tăng tối đa 0,25%. “Cơn gió này có thể đang cấp 7 cấp 8, nhưng sẽ giảm xuống cấp 3 cấp 4”.

Tuy nhiên, lạm phát vẫn là dấu hỏi lớn, đặc biệt là giá hàng hóa cơ bản. Gần đây, giá hàng hóa, lương thực, gạo… tăng mạnh, nguyên nhân do căng thẳng Ukraine và Nga và một số nước tăng cường an ninh lương thực…

Đằng sau 2 “cơn gió ngược” này, chúng ta sẽ còn phải sống với một giai đoạn còn dài những rủi ro, bất định khác như biến đổi khí hậu, xung đột địa chính trị, cạnh tranh giữa các nước lớn, nợ tài chính… Đây đều là những yếu tố khó dự báo, nên tác động của nó tới nền kinh tế là điều khó đoán định.

Đó là các yếu tố tới từ bên ngoài, còn các yếu tố đến từ bên trong thì sao, thưa ông?

Bên ngoài có 2 “cơn gió ngược” thì bên trong nền kinh tế Việt Nam còn có 2 “vòng gió xoáy”.

Vòng gió xoáy nặng nhất là từ cuối năm ngoái, chúng ta vấp phải vấn đề thanh khoản, vấn đề về bảng cân đối tài sản của nhiều ngân hàng, áp lực lãi suất, tỷ giá. Ngoài ra còn có vấn đề thị trường chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp, lĩnh vực bất động sản. Bên cạnh đó cũng có một số vấn đề liên quan đến cách xử lý dẫn đến niềm tin thị trường sụt giảm.

Bằng nỗ lực và còn có sự may mắn, hiện nay, vấn đề tài chính tiền tệ, thanh khoản cơ bản được cải thiện và khá dồi dào, thậm chí, lãi suất trên thị trường liên ngân hàng có những lúc giảm đến mức không thể giảm được nữa, gần như bằng 0. Áp lực lãi suất, tỷ giá, lạm phát đã giảm đi rất nhiều. Tuy nhiên, thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp mặc dù đã có những giải pháp tháo gỡ nhưng kết quả ghi nhận còn hạn chế và có lẽ sẽ phục hồi tốt hơn giai đoạn đầu năm 2024.

“Vòng gió xoáy” thứ 2 là kinh tế thực, từ quý IV/2022, kinh tế thực giảm sút rõ rệt nhất qua xuất khẩu. Trong suốt quá trình cải cách đổi mới từ những năm 1990 trở lại đây, chưa bao giờ ghi nhận mức giảm về xuất khẩu thương mại như nửa đầu năm 2023.

Đây là hiện tượng rất đáng suy nghĩ trong thời điểm này, cần nhìn nhận trong trung và dài hạn khi quy mô xuất khẩu trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) rất lớn. Bán lẻ và đầu tư công ghi nhận tăng trưởng nhưng tốc độ tăng trưởng đã có dấu hiệu giảm sút, đề ra một thách thức mới.

Nhưng không thể không thừa nhận là nền kinh tế đang có chuyển biến tích cực, tạo điều kiện lớn cho quá trình phục hồi kinh tế, thưa ông?

Bức tranh kinh tế vẫn có nhiều vùng tối nhưng một số điểm đang dần được cải thiện. Đơn cử, ổn định kinh tế vĩ mô đã tốt hơn; các điều kiện tài chính, tiền tệ đã được cải thiện, thể hiện ở thanh khoản của hệ thống ngân hàng tốt hơn; lãi suất điều hành tiếp tục giảm nhanh tạo điều kiện để các ngân hàng thương mại giảm lãi suất, tăng khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp trong thời gian tới. Thị trường bất động sản đã có dấu hiệu dần đi vào xử lý được và có chuyển biến tích cực khi các cơ quan chức năng đang tháo gỡ vướng mắc về pháp lý và doanh nghiệp kinh doanh bất động sản cũng đang nỗ lực tái cấu trúc.

Tuy nhiên, nền kinh tế chưa thể tăng trưởng bứt phá trong những tháng cuối năm nhưng tin rằng triển vọng của quý III và IV sẽ tốt hơn nhờ sự phục hồi mạnh mẽ của các động lực tăng trưởng như xuất khẩu, tiêu dùng, đầu tư công. Để thúc đẩy tăng trưởng, cần tiếp tục thực hiện các giải pháp kích cầu tiêu dùng, nhất là thu hút khách du lịch quốc tế.

Cùng với đó là giải ngân mạnh mẽ vốn đầu tư công thông qua việc tháo gỡ các điểm nghẽn từ cơ chế, chính sách đến tiến độ triển khai thực hiện các dự án, công trình trọng điểm có tính lan tỏa cao. Trong bối cảnh đầu tư của khu vực tư nhân gặp nhiều khó khăn, nỗ lực thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và nâng cao tỷ lệ vốn thực hiện cũng là giải pháp quan trọng góp phần vào tăng trưởng chung.

Vậy theo ông, làm thế nào để chúng ta có thể đảm bảo giữ vững mục tiêu tăng trưởng trong năm nay?

Để thực hiện được mục tiêu GDP cả năm đạt 6% không đơn giản nhưng chúng ta vẫn có thể kỳ vọng vào tình hình thế giới và nỗ lực khắc phục từ bên trong. Chúng ta không thể thay đổi bên ngoài, chỉ có thể thích ứng, “cơn gió ngược” nhẹ đi thì sẽ dễ hơn.

Các vấn đề chúng ta có thể nỗ lực đến từ bên trong, bắt đầu từ các chính sách mà Chính phủ đang đặt ra, cố gắng thực hiện như: Kích cầu tiêu dùng, đầu tư công, thu hút FDI…

Bản thân tôi cũng kỳ vọng xuất khẩu sẽ bớt khó khăn hơn bởi khi xuất khẩu bớt khó khăn thì nền kinh tế cũng sẽ bớt khó khăn hơn.

Về vấn đề hấp thụ vốn cho doanh nghiệp, có nhiều yếu tố ảnh hưởng, trong đó có lãi suất. Nếu lãi suất quá cao, doanh nghiệp không thể vay mượn. Nhưng lãi suất không phải “liều thuốc vạn năng”. Do đó, bên cạnh việc hạ lãi suất, cần tính đến việc hạ các tiêu chuẩn cho vay xuống.

Chúng ta cần khắc phục nền kinh tế tổng thể, cùng với yếu tố bên ngoài thuận lợi  để doanh nghiệp có cơ hội tiếp xúc, kết nối thị trường, tăng cơ hội kinh doanh bởi “nước nổi thì bèo nổi”. Chúng ta nới, nhưng không quá buông lỏng, không nên để đồng tiền quá dễ dãi!

Xin cảm ơn ông!

Nguồn: Huyền Trang (thực hiện)