Công ước Hà Nội – Tự hào Việt Nam trên bản đồ pháp lý quốc tế

Ngày 25/10/2025, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Hà Nội, 72 quốc gia cùng đặt bút ký vào Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng – văn kiện toàn cầu đầu tiên của Liên hợp quốc được ký kết tại Việt Nam và mang tên Thủ đô Hà Nội. Khoảnh khắc ấy không chỉ là nghi thức ngoại giao, mà là một dấu mốc của lịch sử pháp lý quốc tế, khẳng định vị thế Việt Nam như một quốc gia đồng kiến tạo luật chơi toàn cầu.

Trong bài phát biểu tại lễ ký, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhấn mạnh: “Công ước này là lời cam kết rằng không một quốc gia nào, bất kể trình độ phát triển, sẽ bị bỏ mặc trước tội phạm mạng”. Công ước Hà Nội là khuôn khổ pháp lý toàn cầu đầu tiên điều chỉnh tội phạm mạng – thứ tội phạm xuyên biên giới và có thể gây ra hậu quả khôn lường chỉ bằng một cú nhấp chuột.

Văn kiện gồm 9 chương, 68 điều, quy định rõ các hành vi xâm nhập trái phép, phá hoại dữ liệu, lừa đảo điện tử, rửa tiền kỹ thuật số và lần đầu tiên coi việc phát tán hình ảnh riêng tư không có sự đồng thuận hay lạm dụng trẻ em trực tuyến là tội phạm quốc tế. Đó là bước tiến mang tính nhân văn sâu sắc, đưa phẩm giá con người trở thành trung tâm của an ninh mạng.

Việc một văn kiện như vậy được mở ký tại Hà Nội không phải là ngẫu nhiên. Trong suốt giai đoạn 5 năm đàm phán 2019-2024, Việt Nam luôn là tiếng nói cầu nối, kiên trì bảo vệ nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia, không can thiệp vào công việc nội bộ và tuân thủ luật pháp quốc tế, đồng thời chủ động đề xuất cơ chế hỗ trợ kỹ thuật cho các nước đang phát triển. Nhờ đó, Hà Nội trở thành biểu tượng của tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau” trong kỷ nguyên số.

Trong bối cảnh thế giới phân cực vì công nghệ và dữ liệu, Việt Nam đã khẳng định bản sắc của một cường quốc tầm trung có trách nhiệm, đưa các bên ngồi lại với nhau. Không có siêu máy chủ, nhưng Việt Nam có niềm tin. Không sở hữu tập đoàn công nghệ toàn cầu, nhưng Việt Nam sở hữu bản lĩnh đối thoại. Sức mạnh ấy đến từ khả năng kết nối, dung hoà và đồng thuận. Công ước Hà Nội vì thế không chỉ là một văn kiện, mà là một lời khẳng định rằng Việt Nam từ người tham gia trở thành người kiến tạo luật chơi toàn cầu. Và Hà Nội – nơi diễn ra lễ ký Công ước – đã trở thành biểu tượng của tinh thần đối thoại đa phương bao trùm.

Tiến sĩ Đỗ Việt Cường phát biểu tại Hội thảo về Công ước Hà Nội

Công ước Hà Nội – Luật quốc tế không xa vời, mà ở ngay trong cuộc sống số của chúng ta

Nếu như trong các phòng họp của Liên hợp quốc, Công ước Hà Nội được viết bằng ngôn ngữ của luật pháp, thì trong đời sống hàng ngày, nó đang được viết tiếp bằng chính hành vi của hàng triệu người dùng Internet, trong đó có thanh niên Việt Nam.

Thế giới số không còn là thế giới ảo. Mỗi cú nhấp chuột, mỗi dòng bình luận, mỗi bức ảnh được chia sẻ đều mang giá trị pháp lý và đạo đức. Một tin giả có thể lan truyền nhanh hơn virus, một tấm ảnh riêng tư bị phát tán có thể huỷ hoại cả cuộc đời, một lời nói ác ý có thể khiến ai đó tuyệt vọng.

Công ước Hà Nội nhắc chúng ta rằng tự do trên không gian mạng không phải là vô hạn, mà là sự tự do có trách nhiệm. Tự do ấy chỉ bền vững khi được đặt trên nền tảng của hiểu biết pháp luật và lòng nhân văn. Tổng Thư ký António Guterres đã nói: “Trong không gian mạng, không ai được an toàn cho đến khi tất cả mọi người đều được an toàn”. Điều đó có nghĩa rằng không gian mạng sẽ chỉ lành mạnh khi mỗi người dùng cùng chung tay bảo vệ nó. Khi bạn kiểm tra nguồn tin trước khi chia sẻ, bạn đang chống lại tin giả. Khi bạn cảnh báo bạn bè về một chiêu trò lừa đảo, bạn đang thực thi tinh thần của Công ước Hà Nội. Và khi bạn lựa chọn ngôn từ tử tế, bạn đang góp phần xây dựng một văn hoá pháp luật số cho Việt Nam.

Pháp luật quốc tế chỉ đặt ra khuôn khổ. Nhưng con người mới là người thổi hồn vào khuôn khổ ấy. Công ước Hà Nội sẽ không thể thành hiện thực nếu người trẻ không biến nó thành ý thức và hành động trong từng giây sống trên mạng.

3C – La bàn văn hoá mạng cho thanh niên Việt Nam

Nếu Công ước Hà Nội là tấm khiên pháp lý của thế giới, thì thanh niên Việt Nam chính là những người gác cổng đầu tiên bảo vệ không gian mạng của đất nước mình. Để làm được điều đó, mỗi người trẻ cần mang theo “la bàn 3C”: Cẩn trọng – Cảm thông – Cống hiến.

Cẩn trọng – vì mạng không ảo, mà hậu quả lại là rất thật. Một dòng chia sẻ thiếu suy nghĩ có thể gây tổn thương, một cú nhấp chuột sai có thể khiến dữ liệu và danh dự bị đánh cắp. Cẩn trọng không phải là sợ hãi, mà là biết dừng lại một nhịp để suy nghĩ: Điều này có gây hại cho ai không? Có đúng đắn không? Một cú dừng ba giây đôi khi đủ để giữ lại sự tử tế cho cả cộng đồng mạng.

Cảm thông – vì bên kia màn hình là một con người thật. Không gian mạng kết nối hàng triệu người, nhưng cũng dễ khiến ta quên rằng phía sau mỗi nickname là một trái tim có thể tổn thương. Cảm thông giúp ta chọn ngôn từ nhẹ nhàng hơn, cách phản ứng văn minh hơn và giúp Internet trở thành nơi chia sẻ – không phải nơi của những tổn thương.

Cống hiến – vì thế giới số cũng cần những người anh hùng tử tế. Cống hiến không nhất thiết là những hành động lớn. Đôi khi chỉ là một bài viết tích cực, một chia sẻ hữu ích, một lời cảnh báo đúng lúc. Khi mỗi người trẻ chọn lan toả điều tốt đẹp, Internet trở thành môi trường của tri thức và nhân văn, chứ không phải của những ồn ào và thù hận.

Ba chữ C ấy – Cẩn trọng, Cảm thông, Cống hiến – chính là biểu hiện sinh động của tinh thần Công ước Hà Nội trong đời sống Việt Nam. Đó cũng là cách thế hệ trẻ hôm nay nối dài truyền thống Việt Nam: từ chiến tranh đến thời bình, từ biên giới thật đến biên giới số – bản lĩnh Việt Nam luôn là bản lĩnh của trí tuệ, nhân ái và trách nhiệm. Trong chiến tranh, cha anh ta cầm súng bảo vệ Tổ quốc. Hôm nay, chúng ta cầm điện thoại, bàn phím và với trí tuệ để bảo vệ một không gian sống mới – không gian mạng.

Pháp luật giữ gìn trật tự, văn hoá gìn giữ nhân phẩm. Và khi cả hai gặp nhau trong trái tim thanh niên Việt Nam, đó chính là sức mạnh mềm của dân tộc trong kỷ nguyên số – một Việt Nam hội nhập bằng tri thức, khẳng định mình bằng văn hoá và vươn lên bằng bản lĩnh của thế hệ trẻ./.

TS. Đỗ Việt Cường

Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội